بیماری های ناشی از تکرار های نوکلئوتیدی

شرح بیماری :

هانتینگتون , یک بیماری اختلال عصبی است که در بزرگسالان شیوع بیشتری داشته و در سنین ۳۰ – ۴۰ سال رخ می دهد. از نشانه های بروز بیماری می توان به موارد زیر اشاره نمود :

نشانه های بروز بیماری :

•     عدم توانایی در تصمیم گیری
•     عدم یادگیری اطلاعات جدید
•     اختلالات حرکتی
•     عدم هماهنگی در عملکرد
•     افراد مبتلا, ۱۵ – ۲۰ سال پس از بروز بیماری توانایی زندگی دارند .
•     حرکات غیر ارادی بدن

فرم نادر این بیماری که در کودکان و یا افرادی که در سن بلوغ می باشند بروز پیدا می کند , شدت و رشد بیماری در این گروه سنی بیشتر است . از نشانه های بروز بیماری می توان به موارد زیر اشاره نمود :

•     بروز اختلال و کندی در حرکت
•     تغییر در احساس و عواطف
•     لکنت زبان
•     سفتی عضلات
•     سرازیر شدن آب دهان
•     افتادن مکرر
•     تشنج (۳۰-۵۰ درصد افراد مبتلا این حالت را بروز می دهند)
•     افراد مبتلا, ۱۰ – ۱۵ سال پس از بروز بیماری توانایی زندگی دارند .

بررسی های صورت گرفته در این زمینه نشان می دهد , بیماری هانتینگتون در بین کشورهای اروپایی شایع تر و در کشورهای چین , ژاپن و آفریقا شیوع کمتری دارد .

تغییرات ژنتیکی :

عامل بروز بیماری هانتینگتون , اختلا در ژن HTT می باشد .این ژن که در جایگاه ۴P16.3 قرار دارد , با بروز تغییر در تکرار توالی های CAG در این ژن , سبب بروز بیماری می گردد. آزمایش‌های انجام شده بر موش‌هایی که دستکاری ژنتیکی شده بودند منجر به شناسایی این پروتئین گردید .

هانتینگتون در سیتوپلاسم سلول‌های عصبی و متصل با غشاها، وزیکولها و اسکلت سلولی وجود دارد. افزایش توالی CAG باعث ایجاد یک توالی پلی گلوتامین در پروتئین هانتینگتون می‌شود. این توالی باعث اتصال پروتئین‌های هانتینگتون با پروتئین‌های دیگر بهم می‌شود که منجربه تجمع اجسامی رشته مانند در سلول‌های عصبی مغز می‌شود

درحالیکه عملکرد پروتئین هانتینگتون ناشناخته باقی مانده , اما مشخص شده که این پروتئین , نقش مهمی در سلول های عصبی (نورون) مغز دارند.

تشخیص بالینی :

تشخیص بیماری بر اساس علائم بالینی و تست تشخیصی مولکولی می باشد . لازم است تاریخچه ای دقیق از فرد بیمار با نشانه هایی که دارد, و همچنین خانواده فرد مورد بررسی , تهیه شود . در صورتی که فردی مبتلا به هانتینگتون در خانواده تشخیص داده شود احتمال اینکه بسیاری از اطرافیان بیمار با خطر ابتلا به بیماری مواجه باشند , بسیار زیاد است

اهمیت تشخیص بیماری :

•     بررسی زوجین قبل از بارداری و جلوگیری از بارداری جنین مبتلا به هانتینگتون
•     مشاوره و بررسی زوجین قبل از ازدواج
•     غربالگری جنین مبتلا به بیماری هانتینگتون و جلوگیری از تولد آن

روش بررسی بیماری :

الگوی توارث بیماری, به صورت اتوزومال غالب می باشد. یک کپی از هر ژن دارای جهش در هر سلول کافیست ، تا اختلال ارثی بروز کند . فرد مبتلا معمولا ژن جهش یافته را از یک والد مبتلا به ارث می برد. در موارد نادر، هیچ یک از والدین فرد مبتلا به هانتینگتون , این اختلال را ندارند

برای تشخیص این بیماری از روش مولکولی PCR- Capillary Electrophoresis جهت بررسی بیماری هانتینگتون استفاده می شود . با وجود اینکه در گذشته این تست برای تشخیص مولکولی این بیماری با روش جایگزین در خارج از کشور انجام می شد، آزمایشگاه ژنتیک پزشکی تهران لب , با استفاده از دانش و تجربه متخصصین مجرب بومی، توانایی بررسی تعداد تکرارهای توالی CAG در ژن HTT و شناسایی بیماری را در کوتاه ترین زمان (یک هفته) و کمترین هزینه ممکن را دارد . بنابراین باتوجه به تسهیل روند انجام آزمایش در کشور ایران و کاهش چشمگیر هزینه این تست امکان بررسی تمامی نوزادان و زوجین وجود دارد.

کنترل بیماری :

اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد , امروزه پزشکان از طریق تجویز دارو، و یا به صورت غیر دارویی، توانسته اند تا حدودی به این بیماران کمک کنند. معمولا پزشکان برای این بیماران داروهای آرام بخش تجویز می کنند تا شاید از حرکات غیر ارادی در آنها کاسته شود . لازم به ذکر است, که در صورت استفاده از این دارو , به دلیل افزایش ترشح دوپامین در مغز , بروز علائم افسردگی را به همراه خواهد داشت .

با این وجود، می توان با غربالگری زوجین و افراد جامعه , شیوع بیماری هانتینگتون را در نسل های بعدی کاهش داده و از تولد نوزادان مبتلا به این بیماری جلوگیری نمود . این فرایند نیازمند توجه بیشتر مراکز درمانی و آزمایشگاهی به موضوع در دسترس بودن تست تشخیصی این بیماری و اهمیت بالای کنترل این بیماری در کل کشور می باشد. با کاهش درصد فراوانی شیوع این بیماری در کل کشور از هزینه های درمانی این بیماری کاسته شده و در جهت سلامت جامعه قدم موثری برداشته خواهد شد.